بازار بزرگ تبریز، قلب تپنده تاریخ و فرهنگ ایران، از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان به‌حساب می‌آید. این بازار با گذشت قرن‌ها همچنان زنده و پررونق باقی مانده است. بازار تبریز مجموعه‌ای بی‌نظیر از حجره‌ها، کاروانسراها، تیمچه‌ها و مساجد است و به همین دلیل توانسته تجارت، هنر و زندگی اسلامی را در یک فضا گرد هم بیاورد. این شاهکار معماری در سال 2010 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

وقتی قدم در این بازار می‌گذارید، گویی به گذشته سفر کرده‌اید. در دل دیوارهای آجری کهنسال، طاق‌های بلند و کوچه‌پس‌کوچه‌های پیچ‌درپیچ این بازار بزرگ، داستان‌های تاریخی زیادی نهفته است. اگر می‌خواهید درباره بازار بزرگ تبریز بیشتر بدانید و یا حتی قصد سفر به تبریز دارید با ما همراه باشید تا با یکی از جذاب‌ترین میراث تاریخی ایران آشنا شوید. در این مطلب از مجله گردشگری نوین تراول، به طور کامل به بررسی بازار کهن تبریز و جذابیت‌های بی‌پایان آن می‌پردازیم.

معرفی کلی بازار بزرگ تبریز

بازار بزرگ تبریز که یکی از طولانی‌ترین بازارهای جهان است، در مرکز شهر تبریز قرار دارد. این بازار که در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری ایرانی و فرهنگ اسلامی است. این بازار در مساحتی بالغ بر یک کیلومترمربع احداث شده و بیش از ۵۵۰۰ حجره، ۲۰ راسته، ۲۵ تیمچه و ۳۵ سرا دارد. به این موارد باید مدارس، مساجد و حمام‌های تاریخی را هم اضافه کرد. با این حساب بازار سرپوشیده تبریز، مجموعه‌ای اجتماعی به‌حساب می‌آید.

بازار تبریز به دلیل معماری آجری باشکوه، گنبدهای بلند و طاق‌های بی‌نظیری که دارد از جاذبه‌های گردشگری مهم ایران به شمار می‌رود. در این بازار انواع کالاهای سنتی مثل فرش دستباف تبریز، محصولات چرمی، ادویه‌جات و صنایع‌دستی را می‌توانید پیدا کنید. با توجه به حال ‌و هوای کاملاً سنتی این بازار، بازدید از آن به‌خصوص برای کسانی که علاقه‌مند به فرهنگ و تاریخ این دیار هستند، یکی از بهترین تجربه‌ها خواهد بود.

یکی از تفاوت‌های این بازار با دیگر بازارهای سنتی ایران، برگزاری مراسم‌های مذهبی مثل عزاداری‌های ماه محرم در تیمچه مظفریه است که جلوه‌ معنوی خاصی به این بازار می‌بخشد.

بلیط هواپیما تهران تبریز بلیط هواپیما تبریز تهران

تاریخچه بازار بزرگ تبریز

اگرچه تاریخ ساخت بازار تبریز به‌طور دقیق مشخص نیست اما نوشته‌های جهانگردان معروفی چون مارکوپولو، ابن‌بطوطه، یاقوت حموی، گاسپار دروویل و ژان شاردن نشان می‌دهد که این بازار از قرن چهارم هجری قمری نقش مهمی در تجارت و فرهنگ این منطقه داشته است. بازار تبریز به دلیل قرارگیری در مسیر جاده ابریشم، یکی از مهم‌ترین مراکز دادوستد بین شرق و غرب به شمار می‌رفت. اهمیت این بازار تا جایی بود که دروازه‌های آن، دروازه‌های اصلی شهر محسوب می‌شدند.

بازار تبریز در طول تاریخ شاهد حوادث متعددی بود که مهم‌ترین آن زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری (1158 هجری شمسی) است. در این زلزله بخش‌های زیادی از بازار ویران شد. در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار، به دستور نجف قلی خان دنبلی، این بازار بازسازی شد. بازاری که در حال حاضر می‌بینیم، در واقع نتیجه این بازسازی‌ها است.

در دوره قاجار، تبریز به دلیل نزدیکی به بازارهای اروپایی و سکونت ولیعهد در این شهر، به لحاظ اقتصادی جایگاه ویژه‌ای داشت. در این دوران، بازار تبریز به مرکز تجارت بین‌المللی تبدیل شد. تاجران انگلیسی از طریق جاده ابریشم وارد ایران می‌شدند و کالاهای خود را در این بازار عرضه می‌کردند. محصولاتی مانند ابریشم، تنباکو، خشکبار و شال ایرانی در این بازار به اروپا صادر می‌شد و کالاهایی چون شیشه، شکر و فلزات از اروپا وارد می‌شد. در این دوره، ۳۰ درصد از تجارت ایران از طریق بازار تبریز انجام می‌شد.

• بیشتر بخوانید: روستای کندوان تبریز

معماری بازار تبریز

بازار تاریخی تبریز یکی از شاهکارهای معماری سنتی ایران است که به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان، نمادی از هنر و هوش معماران ایرانی محسوب می‌شود. این بازار که یکی از بهترین جاهای دیدنی تبریز محسوب می‌شود، به‌گونه‌ای طراحی شده که هماهنگی کاملی با بافت شهری اطراف خود دارد. نکته جالب اینکه نمای بیرونی آن، به بناهای معمولی شباهت دارد؛ اما با ورود به آن، با دیدن ظرافت‌های معماری قطعاً شگفت‌زده خواهید شد.

بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سرپوشیده شمالی-جنوبی و شرقی-غربی تشکیل شده است. عرض این راسته‌ها حدود ۴ تا ۵ متر و ارتفاع سقف آن‌ها حدود ۵ تا ۶ متر است. سقف‌های گنبدی این بازار به‌صورت طاق ضربی طراحی و با آجر ساخته شده‌اند. این طراحی علاوه بر اینکه زیبایی بصری دارد، کاملاً با اقلیم سرد تبریز سازگار است. روی سقف‌ها روزنه‌هایی تعبیه‌شده که علاوه بر تأمین نور طبیعی، هوای بازار را نیز تهویه می‌کنند. شاید جالب باشد بدانید که برای جلوگیری از کوران هوا، در بعضی قسمت‌ها هیچ روزنه‌ای وجود ندارد.

یکی از ویژگی‌های جالب این بازار، دیوارهای ضخیم آن است که در فصل زمستان حرارت را در داخل حفظ کرده و در تابستان، با جلوگیری از ورود هوای گرم، محیط داخل بازار را خنک نگه می‌دارند. طاق‌های بازار دارای دریچه‌هایی در مرکز هستند که امکان خروج هوای گرم و تهویه بهتر را فراهم می‌کنند. آخرین موردی که می‌توان درباره بخش معماری این بازار اشاره کرد، سرپوشیده بودن آن به دلیل اقلیم همراه با برف و باران تبریز است.

بلیط هواپیما شیراز تبریز بلیط هواپیما اصفهان تبریز

بخش های مختلف بازار بزرگ تبریز

بازار تبریز بخش‌های مختلفی از جمله چندین حجره، تیمچه، کاروانسرا و … دارد. به لحاظ اهمیتی که هر بخش از این بازار دارد، در ادامه هر کدام را به‌طور جداگانه بررسی خواهیم کرد.

1. راسته‌ها

راسته‌ها معابر اصلی بازار هستند که مسقف و فاقد در ورودی‌اند و در واقع بخش‌های مختلف بازار را به هم وصل می‌کنند. راسته‌ها معمولاً شمالی-جنوبی هستند. عرض این راسته‌ها حدود ۴ تا ۵ متر در نظر گرفته‌شده تا فضای مناسبی برای عبور و مرور فراهم شود. از راسته‌های معروف بازار تبریز می‌توان به بازار قدیم، بازار کفاشان، بازار یمنی دوز و بازار صفی اشاره کرد. ارتفاع سقف راسته‌ها به 5 تا 6 متر می‌رسد. به دلیل شرایط آب‌وهوایی سرد تبریز، ارتفاع سقف راسته‌ها کوتاه‌تر از نمونه‌های مشابه در دیگر شهرها است.

2. تیمچه‌ها

تیمچه‌ها محوطه‌هایی با سقف‌های گنبدی هستند که معمولاً در هر کدام از آن‌ها یک کالای خاص به فروش می‌رسد. همه تیمچه‌ها در طول روز فعال هستند و هنگام غروب بسته می‌شوند. تیمچه‌ها معمولاً سه طبقه دارند: طبقه پایین برای انبار کردن کالا، طبقه دوم برای دادوستد و طبقه سوم برای استراحت. از معروف‌ترین تیمچه های بازار تبریز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تیمچه مظفریه: عرضه فرش‌های نفیس
• تیمچه امیر: فروش طلا و جواهرات
• تیمچه کلاهدوزان: ارائه کلاه‌های پشمی آذری

3. کاروان‌سراها

کاروان‌سراها در گذشته محل استراحت کاروان‌ها، تاجران و تخلیه بار بوده‌اند. کاروانسراها یک حیاط مرکزی و چندین اتاق‌ در اطراف دارند. در حیاط کاروان‌سراها معمولاً یک فضای سبز و استخر هم بوده تا امکانات لازم برای تهویه بازار تأمین شود. از مهم‌ترین کاروانسراهای بازار تبریز می‌توان به کاروانسرای حاج میرزا محمد و کاروانسرای حاج ابوالحسن اشاره کرد.

4. سراها

سراها بخش‌های کوچکی از بازار هستند که یک حیاط روباز دارند. سراها در واقع جایی بودند که کاروان‌های کوچک‌تر از آن‌ها استفاده می‌کردند. در گذشته کالاها در سراها تخلیه می‌شد. از سراهای معروف بازار می‌توان به سرای گرجی‌لر، سرای خان و سرای حاج محمدقلی اشاره کرد.

5. دالان‌ها

دالان‌ها مسیرهای باریکی هستند که تیمچه‌ها، سراها و کاروان‌سراها را به بازار اصلی متصل می‌کنند. این دالان‌ها اغلب نام خود را از تیمچه‌ها و سراهای اطراف گرفته‌اند. از دالان‌های معروف می‌توان به دالان خونی و دالان حاج رحیم اشاره کرد.

6. مدارس و مساجد

بازار تبریز علاوه بر اینکه یک مرکز تجاری به‌حساب می‌آید، قسمت‌های مذهبی مختلفی در قالب مساجد و مدرسه‌های دینی دارد.

• مدارس: این بازار ۱۲ مدرسه علوم دینی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به مدرسه طالبیه و مدرسه صادقیه اشاره کرد.
• مساجد: حدود ۳۰ مسجد تاریخی در بازار وجود دارد که مسجد جامع و مسجد مقبره تنها دو مورد از آن‌ها هستند. از جذابیت‌های معماری این مساجد می‌توان به ستون‌های سنگی و گنبدهای مقرنس‌کاری‌ شده اشاره کرد.

7. گرمابه‌ها

بازار تبریز دارای حمام‌های تاریخی متعددی است که در گذشته برای استفاده عمومی ساخته شده بودند. این حمام‌ها که معماری منحصربه‌فردی دارند، از قدمت بالایی هم برخوردارند. برخی از این حمام‌ها مانند حمام میرزا مهدی و حمام خان، در حال حاضر به‌عنوان یک جاذبه تاریخی میزبان گردشگران هستند.

• بیشتر بخوانید: بهترین پارک های تبریز

بخش های معروف بازار بزرگ تبریز

اگرچه نمی‌توان به لحاظ تاریخی، معماری یا تجاری، بخشی از بازار را برتر از بخش‌های دیگر آن دانست اما قسمت‌هایی از آن به لحاظ معماری یا اهمیتی که در گذشته داشته‌اند، طی سال‌ها شهرت بیشتری پیدا کرده‌اند. معروف‌ترین بخش‌های این بازار به شرح زیر هستند:

1. تیمچه مظفریه

تیمچه مظفریه یکی از زیباترین و معروف‌ترین بخش‌های بازار تبریز است که مرکز اصلی خرید و فروش فرش‌های دستباف نفیس و تابلو فرش‌های هنری محسوب می‌شود. در این تیمچه که بزرگترین تیمچه بازار تبریز هم به‌حساب می‌آید، کارگاه‌هایی هم برای طراحی و مرمت قالی‌های قدیمی وجود دارد.

2. سرای امیر

سرای امیر که معماری باشکوهی هم دارد، یکی از وسیع‌ترین بخش‌های بازار تبریز به شمار می‌رود. حجره‌های دو طبقه این سرا، دور این صحن مستطیلی قرار گرفته‌اند و به همین دلیل برای بازدیدکنندگان جذابیت زیادی دارد.

3. مسجد جامع تبریز

این مسجد قدیمی که به «جامع کبیری» نیز شهرت دارد، یکی از نمادهای تاریخی شهر تبریز است. این مسجد در دوران سلجوقیان ساخته شد و در دوره قاجار تحت بازسازی قرار گرفت. این مسجد که در انتهای بازار بزرگ تبریز قرار دارد، از آثار برجسته معماری اسلامی به شمار می‌آید.

4. مدرسه طالبیه

مدرسه علمیه طالبیه یکی از مدارس تاریخی و مشهور تبریز است که در کنار مسجد جامع قرار دارد. این مدرسه با داشتن بیش از ۳۰ هزار جلد کتاب مرجع و نسخه‌های خطی، یکی از مهم‌ترین کتابخانه‌های تاریخی تبریز محسوب می‌شود.

5. حمام خان

حمام خان که به دوره قاجار تعلق دارد، یکی از حمام‌های لوکس تبریز بوده و اکنون به کارگاه کفاشی تبدیل شده است. این حمام در خیابان ثقه‌الاسلام واقع شده و معماری سنتی آن همچنان چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.

6. زورخانه گرشاسب یل

این زورخانه قدیمی که در بازار صادقیه قرار دارد، محلی برای فعالیت پهلوانان و کشتی‌گیران تبریز بوده است. اگرچه در حال حاضر این بنا به مرمت نیاز دارد، اما همچنان بخشی از هویت تاریخی این بازار به‌حساب می‌آید.

7. رستوران حاج علی

رستوران ۱۰۰ ساله حاج علی، به دلیل پخت کباب‌های لذیذ و فضای دنجی که دارد، یکی از جاذبه‌های معروف بازار بزرگ تبریز به شمار می‌رود. نکته جالب اینکه این رستوران فقط هنگام ظهر میزبان مشتریان است. اگر به این بازار سر زدید، کباب برگ رستوران حاج علی را از دست ندهید.

8. موزه‌های بازار تبریز

در بازار تبریز دو موزه مهم وجود دارد. موزه اول، موزه قرآن و کتابت است که در آن نسخه‌های خطی ارزشمند و آثار خوشنویسی به نمایش گذاشته شده است. موزه دوم، موزه بازار و مشاغل است که در آن شغل‌های سنتی و در حال فراموشی تبریز معرفی می‌شوند.

بلیط هواپیما کیش تبریز بلیط هواپیما مشهد تبریز

آدرس بازار تبریز

بازار بزرگ تبریز در قلب شهر قرار گرفته و به همین دلیل ورودی‌های متعددی دارد. برای بازدید یا خرید کالا از این بازار باید از خیابان‌های اصلی شهر مثل راسته‌کوچه، جمهوری و دارایی؛ وارد آن شوید. هرکدام از این ورودی‌ها شما را به بخش‌های مختلف و جذاب این بازار تاریخی می‌رسانند.

لوکیشن بازار بزرگ تبریز روی گوگل مپ

ساعت کار بازار تبریز

حجره‌ها و مغازه‌های این بازار معمولاً از ساعت ۱۰ صبح تا 5 عصر باز هستند. با این حال، ممکن است ساعت کاری هر حجره با دیگری تفاوت داشته باشد. در تعطیلات رسمی، تیمچه‌ها و سراهای بازار تعطیل و بخش‌های بیرونی بازار همچنان باز هستند؛ بنابراین، اگر قصد بازدید یا خرید از این بازار را دارید، بهترین زمان بین ساعت ۱۰ صبح تا ۵ عصر است.

جاهای دیدنی نزدیک بازار بزرگ تبریز

در اطراف بازار بزرگ تبریز جاذبه‌های دیگری هم وجود دارد که جذابیت آن را دو برابر کرده‌اند. پس اگر قصد بازدید از این بازار را دارید، حتماً سری هم به جاذبه‌های اطراف آن که در ادامه معرفی خواهیم کرد بزنید.

مقبره‌الشعرا

مقبره‌الشعرا آرامگاه بیش از ۴۰۰ شاعر معروف ازجمله استاد شهریار، خاقانی و اسدی طوسی است. معماری زیبا و فضاسازی خاص این مقبره در دل یک محله‌ تاریخی، آن را به یکی از دیدنی‌ترین نقاط تبریز تبدیل کرده است. فاصله مقبره‌الشعرا از بازار بزرگ تبریز تقریباً ۳ کیلومتر است.

مسجد کبود

این مسجد که به «فیروزه جهان اسلام» معروف است، به لطف کاشی‌کاری‌های لاجوردی، توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. مسجد کبود تنها بنای به‌جامانده از دوره قراقویونلوها در تبریز است و به‌صورت کاملاً مسقف طراحی شده است. بنابراین، در تمامی فصول سال می‌توان از آن دیدن کرد. فاصله این مسجد از بازار تبریز حدود ۲ کیلومتر است.

موزه آذربایجان

موزه آذربایجان دومین موزه بزرگ باستان‌شناسی ایران است که در فاصله کوتاهی از بازار تبریز قرار دارد. این موزه دارای مجموعه‌ای از سکه‌های تاریخی، یک کتابخانه‌ با سه هزار جلد کتاب و مجسمه‌های هنری متعدد است. فاصله این موزه از بازار تقریباً ۲ کیلومتر است.

میدان ساعت تبریز

میدان ساعت یا برج شهرداری، یکی از نمادهای تاریخی تبریز است که در فاصله ۲.۱ کیلومتری از بازار قرار دارد. این میدان به دلیل معماری زیبا و جایگاهی که به لحاظ تاریخی دارد، به‌طور خاص برای علاقه‌مندان به تاریخ و هنر، جذاب است.

از تبریز تاریخی تا هر نقطه‌ای از جهان با نوین تراول

بازدید از بازار بزرگ تبریز تنها یک نقطه از شروع سفر فرهنگی شگفت‌انگیز به آذربایجان شرقی است. اگر می‌خواهید تجربه‌ای متفاوت از سفر به تبریز و بازدید از جاهای دیدنی تبریز داشته باشید نوین تراول به عنوان بهترین سایت بلیط هواپیما همراه شما است. ما در نوین تراول امکان خرید بلیط هواپیما داخلی برای سفر به تبریز یا مقاصد دیگر ایران را با مناسب‌ترین قیمت و پشتیبانی کامل فراهم کرده‌ایم.

از دیگر خدمات سفر نوین تراول می‌توان به امکان خرید بلیط هواپیما خارجی از ایرلاین‌های متنوع با قیمت‌های رقابتی اشاره کرد. همچنین، برای رزرو هتل در تبریز می‌توانید به سایت ۱۶۰۶ مراجعه کنید و برای اطلاع از قیمت تور تبریز با شماره ۱۶۰۶ تماس بگیرید.

جمع‌بندی

بازار بزرگ تبریز یکی از مشهورترین و بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان است. این بازار که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است، به دلیل معماری باشکوه، سقف‌های گنبدی و فضای پرجنب‌وجوش یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی، اقتصادی و تاریخی ایران شناخته می‌شود.

بازار تبریز نه‌تنها مکانی برای خرید کالاهای سنتی مانند فرش، صنایع‌دستی و ادویه‌های محلی است بلکه به دلیل بخش‌های تاریخی مانند تیمچه مظفریه و مسجد جامع تبریز یکی از جاذبه‌های دیدنی و فرهنگی این شهر هم به‌حساب می‌آید. پس در سفر خود به تبریز فرصت بازدید از این بازار را از دست ندهید. برای اطلاع از قیمت بلیط هواپیما تبریز به سایت ۱۶۰۶ مراجعه کنید.

پیشنهاد خواندنی در مجله گردشگری نوین تراول:

• بهترین جاهای دیدنی تهران که باید ببینید
• زیباترین جاهای دیدنی اهواز
• معرفی جاهای دیدنی چابهار
• بهترین جاهای دیدنی یزد
• جاهای دیدنی بندرعباس
• جاهای دیدنی اصفهان
• جاهای دیدنی گیلان
• جاهای دیدنی شیراز
• جاهای دیدنی ایران

سوالات متداول